Na een paar uitdrukkingen en spreekwoorden te hebben toegelicht zoals ‘op het nippertje’ en ‘de beste stuurlui staan aan wal’, ontving ik een vraag. ‘Waarom zijn er eigenlijk die aparte categorieën voor spreekwoorden en uitdrukkingen? Is het niet gewoon hetzelfde?’ Ik moest er zelf even over nadenken. Zeker, er is een verschil, maar hoe geef je dat nu duidelijk weer? En hoe zit het dan eigenlijk met het verschil tussen een uitdrukking en een gezegde? En wat zijn die zegswijzes dan? Questions questions everywhere..
Spreekwoorden, uitdrukkingen, gezegdes en zegswijzes: ze lijken allemaal toch een beetje op elkaar. Het zijn mededelingen vol met aparte woordkeuzes en constructies. Ze zijn harstikke handig en in sommige gevallen ook nog eens grappig. Ik vind dat ze altijd net een beetje extra sjwung geven aan wat je zegt. Maar hoe houd je ze uit elkaar? Kortom:
‘’Wat is het verschil tussen een spreekwoord, gezegde, uitdrukking en zegswijze?’’
Spreekwoord
Een spreekwoord is een zin die een mededeling bevat. Het is dus eigenlijk een mededelingszin in de tegenwoordige tijd. Een spreekwoord drukt altijd een wijsheid uit, zoals ‘Als het kalf verdronken is, dempt men de put’ en ‘De een zijn dood is de ander zijn brood’.
Uitdrukking
Een uitdrukking is een zin met vaste verbinding van woorden. De zin bevat niet een wijsheid zoals bij het spreekwoord, maar bevat een figuurlijke betekenis. Zoals: ‘Parels voor de zwijnen werpen’ en ‘Iemand aan de tand voelen’.
Zegswijze
Een zegswijze is een zin die geen vaste vorm heeft zoals het spreekwoord. Daarnaast kan een zegswijze, zoals het woord zelf al zegt, juist verschillen van vorm. Je zegt het dan op een andere wijze. Zoals: ‘De wedstrijd liep de spuitgaten uit’ en ‘De antwoorden mag Joost weten’.
Gezegde
Een gezegde is een zinsdeel met, nest als de uitdrukking en het spreekwoord, een vaste vorm. Net als de uitdrukking heeft het gezegde een figuurlijke betekenis. Het verschil echter met een uitdrukking is dat het gezegde geen werkwoord bevat én dat het geen zin vormt maar een zinsdeel. Zoals: ‘Als bij tegenslag’ en ‘Met de hand op het hart’.
Het verschil is in sommige gevallen misschien een beetje moeilijk te vinden. Dit is gelukkig geen probleem, je kan het altijd even opzoeken in een van deze handige spreekwoordenboeken, of uitdrukkingboeken. En anders is er ook nog altijd het internet. Jeej!
Liefs,
Vera
Ik ben geïntrigeerd door het gezegde (?) Ergens de handen voor op elkaar krijgen.
Mogelijk is dit gebaseerd op een applaus, maar ook mogelijk is: Een (prijs-)akkoord krijgen op een kaas- of veemarkt, waarbij de koopprijs tot stand komt door biedingen over en weer, die kracht worden bijgezet door een slag op de hand van de andere partij na elk bod.
Heb jij enig idee?
Hoi Ed, helaas weet ik dat ook niet zo goed en heb ik na wat onderzoek daar ook niet veel over kunnen vinden.. Ik vind jouw bevindingen in ieder geval erg goed en ’t zou ook kunnen kloppen!
Uitdrukkinging? (!)
Dankjewel René, ik was blijkbaar iets te enthousiast aan het typen geweest!
ik wou wel even zeggen dat het veel informerende opdracht zou zijn als er ook wat plaatjes erbij zou zijn
super bedankt!!!!
Dank je Vera, we zaten al Lang hier over te tobben. Nu hebben opeens het licht gezien. Blijft verwarrend. Blijf zo doorgaan.
Tchüss!